اختلال دو قطبی چیست؟
اختلال دوقطبی معمولا بیماری مادامالعمری است، همراه با قسمتهایی که برای هر فرد به شدت متغیر و منحصر به فرد است، به ویژه اگر تحت درمان قرار نگرفته باشند. درمان این بیماری پیچیده بوده و در بیشتر موارد شامل بیش از یک روش درمانی دارویی می‌شود. گفت و گو درمانی، داروهای مکمل، و همچنین اصلاح سبک زندگی میتواند در درمان این بیماری موثر باشد، اما استفاده از داروهای روانپزشکی نقطه قوت روشهای درمانی محسوب می‌شود.
داروهای تجویزی اختلال دو قطبی کدامند؟
دارودرمانی به فرد مبتلا به اختلال دوقطبی به منظور کنترل علائم بیماری و عملکرد مناسب در زندگی روزمره کمک می‌کند. فرد مبتلا به اختلال دوقطبی تمایل به تجربه هیجان بیش از حد (مانیا) و احساس ناراحتی شدید و نگرانی (افسردگی) را دارد. داروهای خاصی وجود دارند که به تثبیت خلق و خوی شما کمک نموده و از تجربه کردن تغییرات شدید احساسات جلوگیری می‌کند. از آنجایی که دارو درمانی بخش مهمی در درمان این اختلال است، افزایش آگاهی شما در زمینه گزینههای مختلف دارویی بسیار حائز اهمیت است. یک روانپزشک انتخاب می‌کند که چه داروهایی برای بهبود علائم بیماری شما تاثیر احتمالی بیشتری دارد. گاهی، داروها نیاز به اصلاح یا تغییر دارند. اگر شما دارای اختلال دوقطبی هستید و از داورهایی که در حال حاضر استفاده میکنید ناراضی هستید- مطمئنا احساس میکنید که این داروها برای درمان بیماری شما به اندازه کافی موثر نیستند یا شاید در حال تجربه کردن اثرات جانبی داروها هستید و نمیتوانید آن را تحمل کنید – به یاد داشته باشید که کنار گذاشتن ناگهانی مصرف داروها یا تغییر مقدار مصرف آنها بدون مشورت با دکتر به هیچ عنوان ایده مناسبی نیست. اگر نیاز به تغییر داروها دارید، پزشک یا روانپزشک شما را در چگونگی انجام آن بدون ایجاد خطر راهنمایی میکنند.
داروی آنتیکانولسانت (Anti-Convulsants)
آنتیکانولسانت که به عنوان داروی ضد صرع (anti-seizure) نیز شناخته میشوند، گاهی برای تثبیت حال روحی فرد مبتلا به اختلال دوقطبی استفاده می‌شود:
- کاربامازپین (آتریتول، تگریتول، اپیتول)
- سدیم دیوالپرواکس (دیپاکوت، اپیوال)
- گاباپنتین (نوروتنین)
- لاموتریجین (لامیکتال)
- اکسکاربازپین (ترییلپتال)
- تاپیرامیت (توپاماکس)
- اسید والپروئیک (دپاکن)
داروی آنتیسایکوتیک (Antipsychotics)
نسل اول آنتیسایکوتیکها به عنوان آنتیسایکوتیکهای معمول شناخته میشوند، شامل:
- کلرپرمازین (تورازین)
- هالوپریدول (هالدول)
- فلوفنازین (پرولیکزین، پرمیتیل)
- فلوپنتیواکزول (فلوآنکزول)
- زوکلوپنتیاکزول (اوپیکزول)
نسل دوم آنتیسایکوتیکها (Atypical antipsychotics) عوارض جانبی خارج هرمی کمتری در مقایسه با آنتیسایکوتیکهای معمول دارند. اما برخی از آنها به خصوص کلوزاپین و اولانزاپین خطر بالای سندرم متابولیک را به همراه دارند. نسل دوم آنتیسایکوتیکها شامل داروهای زیر است:
- آریپیپرازول (آبیلیفای)
- کلوزاپین (کلوزاریل)
- اولانزاپین (زیپرکسا)
- ریسپریدان (ریسپردال)
- زیپراسیدان (گئودان)
- کوئتیاپین (سروکوئل)
ضد افسردگی‌ها (Antidepressants)
مهارکنندههای بازجذب سروتونین انتخابی یا SSRI، داروهای ضد افسردگی هستند که معمولا برای اختلالات افسردگی ماژور تجویز میشوند، با این حال میتوانند برای درمان افسردگی دوقطبی نیز تجویز شوند. SSRIها شامل:
- سیتالوپرام (سلگزا)
- اسیتالوپرام (لیگزاپرو، سیپرالکس)
- سرتراتین (زولوفت)
- فلوگزتین (پروزاک، سارافِم)
- فلووگزامین (لووکس)
- پاروگزتین (پاگزیل)
- مهارکنندههای بازجذب سروتونین-نورِپینِفارین (SNRIs) شامل:
- وِنلافاگزین (افگزور)
- دیسوِنلافاگزین (پریستیگ، دیسفاگز)
تریسایکلیک آنتیدیپرشن (داروهای ضد افسردگی سه حلقهای) از دسته قدیمیتر ضد افسردگی‌ها هستند و در حالی که برای افراد موثر هستند عوارض جانبی گستردهای مانند آریتمی (نامنظمی) ضربان قلب و عوارض جانبی آنتیکولینرژیک مثل خشکی دهان، خوابآلودگی و یبوست را به همراه دارد.
- آمیتریپتایلین (آمیتریپ، الِویل، اندپ، لویت، آمیتریل، انوویل)
- آموگزاپین (آسِندین)
- کلومیپرامین (آنافریل)
- دِسیپرامین (نورپرامین، پِرتوفِران)
- دوگزِپین (سینِکوآن)
- ایمپرامین (توفرانیل)
- نورتریپتیلاین (اَونیل، پامِلور)
مونوآمین اکسیداز از انواع مهارکنندههای قدیمیتر ضدافسردگی است که از طریق جلوگیری از نابود شدن مونوآمینها در مغز کار میکنند، مشابه کاری که دوپامین، نوراپینفرین و سروتونین انجام میدهد. انواع آن شامل:
- فنلزین (ناردیل)
- موکلوبِمید (مانِریکس)
- ترانیلسایپرومین (پارنیت)
از طرف دیگر، داروهای ضدافسردگی دیگری وجود دارد که لزوما در طبقهبندی که در بالا به آن اشاره شد قرار نمیگیرند، مانند میرتازاپین (رمِرون)، ترازودون (اولِپترو، دِسیریل) و بوپروپیون (ولبیوترین).
بنزودیازپینها فعالیت سیستم عصبی مرکزی افراد را کند می‌کند و برای درمان اضطراب، بیخوابی و تشنج استفاده می‌شود. آنها نیمه عمر متفاوتی دارند، به معنی اینکه برخی دارای نیمه عمر کوتاه، برخی متوسط و بعضی از انواع آن نیز دارای نیمه عمر بلندتری هستند. بنزودیازپینها شامل:
- آلپرازولام (گزاناکس، نووو-آلپرازول، نیو-آلپراز)
- کلونازپام (کلونوپین، ریووتریل)
- کلوردیازِپوکسید (لیبریوم، لیبریتابز)
- دیازپام (وولیوم)
- فلورازپام (دالمان)
- لورازپام (آویتان)
- اوگزازپام (سِراکس)
- تمازپام (رِستوریل)
- تریازولام (هالوسیون)
سایر داروهای اختلال دو قطبی
برای افراد دارای اختلال دوقطبی داروهای دیگری نیز وجود دارد. برخی از آنها نسبتا متداولند اما لزوما در دسته داروهای روانپزشکی قرار نمیگیرند. یکی از این موارد لیتیوم است (لیتان، لیتوبید، لیتونات، اسکالیت، سیبالیت-اس، دیورالیت)، که یک عنصر است و به عنوان اولین راه درمانی برای اختلال دوقطبی استفاده شده است. اگرچه استفاده از آن نیازمند نظارت دقیق است، اما همچنان به شکل متداول و موثری به عنوان اولین تثبیت کننده حالت روحی فرد بیمار استفاده می‌شود. از طرف دیگر، ورپامیل (کالان، ایزوپتین) داروی فشار خون است که به صورت تجربی برای درمان مانیا مورد آزمایش قرار گرفته است.
داروهای ترکیبی
گاهی اوقات، دکتر شما دارویی را تجویز می‌کند که ترکیبی از دو داروی دیگر است. نتیجه آن ممکن است باعث افزایش آسودگی بیمار شود، اما در تنظیم کردن میزان مورد نیاز برای هر فرد انعطافپذیری کمتری داشته باشد. سه نمونه از این نوع داروها شامل:
- تریاویل (آمیتریپلاین/پرفنازین)
- لیمبیترول (آمیتریپلاین/کلوردیازِپوکساید)
- سیمبایاکس (فلوگزنتین/اولانزاپین)
کاربرد روان‌درمانی در اختلال دوقطبی چیست؟
بسیاری از علائم اختلال دوقطبی بر سلامت روان افراد تاثیر میگذارد، بنابراین روان‌درمانی میتواند در بیشتر موارد موثر واقع شود. جلسات باید با حضور متخصص آموزش دیده بهداشت روان برگزار شود – کسانی که میتوانند تشخیص دهند که چه زمانی احوالات روحی شما در حال تغییر است، چه عواملی باعث ایجاد افسردگی یا مانیک (شیدایی) می‌شود و مهارتهای مقابله با اختلال دوقطبی را دارند. آنها همچنین میتوانند پیگیری درمان را افزایش دهند و به شما در برقراری ارتباط با سایر افراد دارای اختلال دوقطبی کمک کنند. علاوه بر این، افراد متخصص میتوانند هر گونه رفتار منفی که بر کیفیت زندگی شما تاثیر میگذارد را تقلیل دهند. چندین نوع روش روان‌درمانی (گفت و گو درمانی) وجود دارد که میتوانند برای درمان بیمار در نظر گرفته شوند، از جمله آنها میتوان به درمان شناختی-رفتاری، رفتار درمانی دیالکتیک و خانواده درمانی اشاره کرد. وارد کردن افراد خانواده شما به پروسه درمان میتواند به درک بهتر آنها از اختلال دوقطبی کمک فراوانی کند و همچنین این امر میتواند به آنها در حمایت از روش درمانی شما کمک کند.
درمانهای مکمل اختلال دوقطبی کدامند؟
صحبت کردن با دکتر قبل از هرگونه تغییر در روش درمانی نکته بسیار مهمی است. مکمل‌های گیاهی مانند گل راعی (St. John’s Wort) میتواند در درمان دارویی شما اختلال ایجاد کند یا حتی باعث ایجاد مانیک (شیدایی) شود، اما تحقیقات نشان داده است که استفاده از آن میتواند افسردگی خفیف تا متوسط را کاهش دهد. داروی مکمل دیگر برای جنبههای اختلال دوقطبی نور درمانی است که با نام لایت باکس نیز شناخته می‌شود. از این روش اغلب برای درمان افسردگیهای فصلی استفاده می‌شود. شواهد در مورد فواید مصرف امگا-3 یا طب سوزنی متناقض است. اطلاعات زیادی که به طور واضح از موفقیت سایر روشهای درمانی جایگزین در درمان اختلال دوقطبی (مانند رایحه درمانی، ماساژ درمانی، یوگا) حمایت کند در دسترس نیست، اگرچه این روشها ممکن است برای خود-مراقبتی عمومی مفید باشد. پیش از شروع هر نوع درمان جایگزین با پزشک یا روانپزشک خود مشورت کنید.
تغییرات سبک زندگی
دکتر یا درمانگر شما احتمالا در مورد راهکارهای مدیریت سبک زندگی با شما صحبت کرده است. خواب مناسب، ورزش و تغذیه مناسب میتوانند عناصر اصلی در مدیریت علائم بیماری شما باشند. مدیریت سطح استرس نکته بسیار حائز اهمیتی است. گسترش تواناییهای حل مسئله و روشهای مفید بیان استرس میتواند راهی موثر در کنترل حالات روحی شما باشد. همچنین پرهیز از مصرف مواد مخدر و الکل نیز بسیار مهم است. مواد تغییر دهنده حالات روحی تمایل به تشدید مشکلات مربوط به اختلال دوقطبی دارند. علاوه بر این حمایت کردن میتواند در مدیریت علائم بیماری شما مفید واقع شود. اگر افرادی که حامی شما باشند مانند دوستان و خانواده ندارید، پیوستن به یک گروه حمایت کننده از افراد مبتلا به اختلال دو قطبی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
راه درمان مناسب اختلال دو قطبی چیست؟
درمان اختلال دوقطبی میتواند پس از تشخیص مناسب شروع شود. پزشک احتمالاً شما را به روانپزشک یا سایر متخصصان بهداشت روان ارجاع میدهد. حتماً در مورد علائم، رفتارها، روحیه و هر چیز دیگری که در زندگی روزمره متوجه آن هستید با پزشک و متخصص بهداشت روان صحبت کنید.
اختلال دوقطبی میتواند توسط تیمی از متخصصان به بهترین نحو اداره شود. زمانی که متخصصان برای مدیریت علائم بیماری شما با یکدیگر همکاری میکنند، احتمال زیادی وجود دارد که به بهبودی دست یابید. با برنامه درمانی صحیح بسیاری از افراد سال‌ها و حتی دههها بدون علائم بیماری به زندگی ادامه میدهند. بهبودی به معنای به دست آوردن ثبات و تحت کنترل قرار دادن اختلال دوقطبی شما است، و این همان چیزی است که بیشتر افراد دارای اختلال دو قطبی امیدوارندتجربه کنند – زندگی پربار و هماهنگ. دستیابی به ثبات معمولاً نیازمند دارو درمانی به عنوان بخشی از برنامه درمانی است.
