کاربرد نوروفیدبک

در ادامه به برخی از مهم‌ترین مستندات پژوهشی در رابطه با کاربرد نوروفیدبک اشاره می‌شود:

 

کاربرد نوروفیدبک در اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی (AD/HD)[1]

لوفتوس و همکاران (2012) در مطالعه ای مروری به بررسی اثربخشی درمان نوروفیدبک بر روی اختلال بیش فعالی و عدم توجه که همراه با اختلالات دیگر باشد پرداخته و اثر بخشی درمان را از نظر کارایی درجه 4 یا« موثر» گزارش نمودند.(مرتبۀ اول به معنای عدم تأیید تجربی و پنجم به معنای «کاملاً مؤثر»[2] می‌باشد).

آرن و همکاران(2009) در مطالعه ای فراتحلیلی اثربخشی درمان نوروفیدبک را بر اختلال بیش فعالی و عدم توجه بررسی نمودند. در این مطالعه مشخص شد که نوروفیدبک از لحاظ کارایی در درمان AD/HD، در یک مقیاس 5 درجه‌ای، مرتبۀ پنجم یا «کاملاموثر»[3] را برای علائم عدم توجه و تکانشگری دارد و اثرگذاری آن بر روی بیش فعالی درجه سه گزارش شده است.

در ژوئن 2005، در یک مطالعه مروری/ فراتحلیلی، موناسترا و همکارانش با توجه به معیارهای مؤسسه سایکوفیزیولوژی و بیوفیدبک کاربردی (AAPB)[4] و جامعه بین‌المللی نوروفیدبک و پژوهش (ISNR)[5] به ارزیابی اثرات بالینی نوروفیدبک بر AD/HD پرداختند. این مطالعه نشان داد که نوروفیدبک از لحاظ کارایی در درمان AD/HD، در یک مقیاس 5 درجه‌ای، مرتبۀ سوم یا «احتمالاً مؤثر»[6] را به خود اختصاص می‌دهد ( مرتبۀ اول به معنای عدم تأیید تجربی و پنجم به معنای «کاملاً مؤثر»[7] می‌باشد). مؤلفان یادآور شدند که اثرات مفیدی در مطالعات پنج گروه تصادفی (جمعاً 214 بیمار) مورد تحلیل آنها گزارش شده است و البته رتبه گذاری نوروفیدبک در مورد AD/HD بر اساس نیازبه مطالعات کنترل شده بیشتری برای عوامل مربوط به بیمار و درمانگر انجام شد که ممکن است نتایج را تحت تأثیر قرار داده باشند.

در مطالعه‌اي كه در سه قسمت توسط لوبار ، استاروود ، استار وود ، و او دانل (1995) درباره تأثير نوروفيدبك بر AD/HD انجام شد، 23 نفر مبتلا به AD/HD 8 تا 19 ساله تحت آموزش سه ماهه نوروفيدبك قرار گرفتند. تغييرات در EEG، عملكرد در آزمون متغیرهای توجه (T.O.V.A)[8]، مقياس رفتاري (ADDES)[9]، و عملكرد هوش (WISC-R)[10] پس از درمان مورد ارزيابي قرار گرفت. در قسمت اول بهبودي معناداري در عملكرد T.O.V.A، در قسمت دوم بهبودي معناداري در گزارش والدين[11] در قسمت سوم افزايش معناداري در امتياز آزمون هوش بدست آمد. اين مطالعه تأثير آموزش نوروفيدبك را روي اندازه‌گيري‌هاي عيني و ذهني، هر دو، و تحت شرايط كنترل شده نسبي نشان مي‌دهد.

کاربرد نوروفیدبک در سوء مصرف مواد

سوخاتز و همکارانش در سال 2008 به بررسی اثرگذاری درمان نوروفیدبک بر بیماران مبتلا به سوء مصرف مواد در مقایسه با سایر روش های درمانی پرداختند در این پژوهش مشخص شد که اثربخشی درمان نوروفیدبک در درجه سوم اثربخشی یا « احتمالا موثر» قرار می گیرد.

کالوی و همکارانش (2008)در یک بررسی طولی بر یک گروه 16 نفره از افراد مبتلا که با استفاده از نوروفیدبک درمان شده بودند مشاهده کردند که بعد در یک پیگیری طولی ( 98-74 ماهه) 3/81% افراد برگشت نداشتند. میزان عدم برگشت گروه گواه به طور معنا داری کمتر بود(40%).

در يك مطالعه كنترل شده روي 120 بيمار مبتلا به سوءمصرف مواد، اسكات و همكاران (2005) به اين نتيجه رسيدند كه بيماراني كه بصورت تصادفي براي آموزش نوروفيدبك انتخاب شده بودند، نتايج بهتري از نظر پرهيز از مصرف مواد در پيگيري به مدت يك سال پس از درمان خود نشان دادند و در مقايسه با بيماراني كه درمان‌هاي مكمل و در زماني مساوي با جلسات نوروفيدبك دريافت كرده بودند، مدت بيشتري در درمان باقي ماندند. (77% در مقابل 44% و متوسط 135 روز در مقابل 101 روز، 005/0P<). پس از 46 روز درمان، محققان این پژوهش گزارش دادند كه در گروه نوروفيدبك، نتيجه آزمون TOVA بطور معناداري بهتر شده و همچنين تغييرات مثبت معناداري در حد 5 تا 10 درجه در نتيجه آزمون MMPI-2 حاصل شده است.

کاهش اضطراب امتحان با نوروفیدبک

ژو و همکارانش (2009) اثر بخشی نوروفیدبک و بیوفیدبک را بر عملکرد تحصیلی گروهی دانشجو مطالعه نمودند. یافته های این پژوهش نشان می دهند که نوروفیدبک در کنار بیوفیدبک به طورمعناداری اضطراب امتحان، افسردگی و خلقشان را بهبود می بخشد.

دو مطالعه دیگر بر روي تأثير نوروفيدبك بر اضطراب امتحان انجام شد (هاموند، 2005 ؛ گرت و سیلور، 1976). اين مطالعات دارای انتخاب تصادفي، 4 گروه كنترل درماني مختلف، و يك گروه كنترل ليست انتظار را در بر مي‌گرفتند. در يكي از مطالعات، كاهش معناداري در اضطراب امتحان بدست آمد. در حاليكه در گروه كنترل درمان نشده و گروه آموزش آرميدگي كاهش معناداري ديده نشد. در مطالعه ديگر افراد، دوره‌هایی از آموزش نوروفیدبک و آموزش بيوفيدبك عضلانی دريافت كردند. در اين افراد نمرات اضطراب در مقايسه با گروه درمان نشده به طور معناداري كاهش يافت (001/0P<).

درمان اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) با نوروفیدبک

ویلیام(2008) در مطالعه ای بر روی 10 نفر سرباز جنگی مبتلا به استرس پس از سانحه، اثر بخشی نوروفیدبک بر کاهش افسردگی و عدم توجه ناشی از اختلال را بررسی نمود. نتایج تحلیل کاهش معنی دار علائم را پس از 30 جلسه درمان نوروفیدبک نشان می دهد.

در يك مطالعه كنترل شده تصادفي كه روي PTSD مزمن صورت گرفت (پنیستون و کولکسکی، 1991)، 30 جلسه 30 دقيقه‌اي آموزش نوروفيدبك به درمان سنتي يك گروه 15 نفره از سربازان مبتلا به PTSD بستري در بيمارستان اضافه شد. اين افراد پس از درمان و در يك پيگيري 30 ماهه پس از درمان، با يك گروه 14 نفره كه فقط درمان سنتی دریافت کرده بودند مقایسه شدند. تمام 14 نفر تحت درمان سنتي عود علائم PTSD را همراه داشتند در حاليكه تنها 3 نفر از 15 نفر سرباز تحت درمان اضافي نوروفیدبک بازگشت علائم مشاهده گشت.

کاربرد نوروفیدبک در درمان صرع 

واکر (2010) در مطالعه ای مروری در رابطه با اثربخشی نوروفیدبک بر اختلال صرع این درمان را موثر معرفی کرده و گزارش می کند که در پیگیری های با متوسط 6 سال ( بین 3 تا 9) برگشت علائم وجود نداشته است.

استرمان و لانتز (1988)، 24 فرد مبتلا به صرع مقاوم به دارو را تحت آموزش نوروفيدبك قرار داده و با اجراي مجموعه‌اي از آزمون‌هاي نوروسايكولوژيك در ابتدا، پس از كنترل و پس از درمان، مورد مطالعه قرار دادند. این افراد نقائص مشخصي را در كاركرد حركتي، شناختي و رواني ـ اجتماعي از خود نشان دادند. همچنين اين آزمون‌ها افرادي را كه پس از آموزش، کاهش پایین‌تر یا بالاتر از حد متوسط در تشنج پيدا كرده بودند، متمايز ساختند. افرادي كه بيشترين كاهش تشنج را از خود نشان دادند در مقایسه با افرادی که موفقیت کمتری در بهبودی کسب کرده بودند بيشترين بهبود را در توانايي حل مسئله عمومي كسب كردند اما در بقيه آزمون‌هاي شناختي و حرکتی تفاوت چندانی حاصل نشد. اين افراد همچنين بطور معناداري از ميزان داروي كمتري همراه با آموزش خود، در مقايسه با افرادي كه موفقيت كمتري بدست آورده بودند، بهره گرفتند. در مقایسه با گروه کنترل بهبودي در عملكرد حركتي و شناختي تنها در افرادي كه بيشترين كاهش را در ميزان تشنج از خود نشان داده بودند ظاهر شد.

کاربرد نوروفیدبک در درمان اوتیسم

تامسون و تامسون(2009)در مطالعه ای مروری بر 150 فرد مبتلا به آسپرگر و 9 فرد مبتلا به اوتیسم در یک دوره 15 ساله، به بررسی اثربخشی نوروفیدبک پرداختند.نتایج بررسی نشاندهنده کاهش علائم عدم توجه، اضطراب، ضعف اجتماعی، و بهبود وضعیت تحصیلی و عملکرد هوشی می باشد.

كوبن و پادولسكي(2007)، 37 بيمار اوتيستيك را تحت 20 جلسه آموزش نوروفيدبك قرار دادند. در اين مطالعه گروه كنترل و گروه آزمایش از لحاظ سن، جنس، نژاد، دست برتري، درمان‌هاي ديگر و شدت اوتیسم همتا شده بودند.

نتايج نشان‌دهندۀ آن بود که در 89% افراد بهبود در علائم اوتیسم رخ داده است. تحليل آماري حاكي از بهبود معنادار در افراد تحت درمان با نوروفيدبك در مقايسه با گروه كنترل لیست انتظار بود. یافته مهم دیگر کاهش چهل درصدی در علائم هسته‌ای اوتیسم ( با استفاده از نمره کلATEC [12]) و کاهش ارتباطات مغزی بیش از اندازه در گروه آزمایش بود . شواهد حاصل از اندازه‌گيري‌‌هاي گوناگون حاكي از آن است كه نوروفيدبك يك درمان مؤثر براي اوتیسم است. در اين مورد، يك فاكتور مهم در توضيح بهبود علائم بالینی در گروه آزمايش مي‌تواند استفاده از نوروفيدبك براي كاهش ارتباطات مغزي بيش از اندازه باشد.
پیشینه پژوهشی

در جدول زیر خلاصه‌ای از مطالعات صورت گرفته در زمینۀ نوروفیدبک آورده شده است. (براساس دیتابیس Pubmed؛ تعداد مقالات در سایر دیتابیس ها بسیار بیشتر است)

سایر اختلالات:

[1] – Attention Deficit/Hyperactivity Disorder

[2] – Efficacious and Specific

[3] – Probably efficacious

[4] – Association for Applied Psychophysiology and Biofeedback

[5] – International Society for Neurofeedback & Research

[6] – Probably efficacious

[7] – Efficacious and Specific

[8] – Test Of Variables of Attention

[9] – Attention Deficit Disorder Evaluation Scales

[10] – Wechsler Intelligence Scale for Children

[11] – Parent Rating

[12] – Autism Treatment Evaluation Checklist