بیماری پارکینسون چیست؟

بیماری پارکینسون نوعی بیماری پیش‌رونده‌ی سیستم عصبی است که بر توانایی حرکتی فرد تاثیر می‌گذارد. علائم این بیماری به تدریج شروع می‌شود؛ گاهی فقط با لرزش قابل توجهی در دست شروع می‌شود. این لرزش‌ها معمول است اما این اختلال معمولا باعث سفتی یا کند شدن حرکت می‌شود. در مراحل اولیه‌‌ی بیماری پارکینسون، چهره‌ی شما ممکن است کمی بیماری را نشان دهد یا اصلا بروز ندهد. ممکن است بازوهایتان هنگام راه رفتن تکان نخورد و حرف زدنتان نرم یا بریده بریده شود. علائم بیماری پارکینسون با گذشت زمان بدتر می‌شود. اگرچه بیماری پارکینسون قابل درمان نیست اما داروها می‌توانند علائمتان را تا حد قابل توجهی بهبود دهند. گاهی اوقات، پزشک ممکن است جراحی نواحی خاصی از مغز را پیشنهاد داده و این علائم را بهبود بخشد.

علائم بیماری پارکینسون چیست؟

علائم و نشانه‌های بیماری پارکینسون می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. علائم اولیه ممکن است خفیف و ناچیز باشند. این علائم اغلب از یک طرف بدن شما شروع شده و معمولا روی همان طرف بدن، بدتر می‌شوند حتی بعد از اینکه علائم روی هر دو طرف بدن تاثیر می‌گذارند.

علائم و نشانه‌های پارکینسون شامل موارد زیر می‌باشد:

• لرزش:

لرزش یا تکان خوردن معمولا از یک اندام، معمولا دست یا انگشتان، شروع می‌شود. انگشت شست و انگشت اشاره‌تان ممکن است به جلو و عقب حرکت کند که به آن لرزش pill-rolling می‌گویند. دستتان نیز ممکن است در حالت استراحت لرزش داشته باشد.

• حرکت کُند (برادیکینزیا):

با گذشت زمان، بیماری پارکینسون ممکن است حرکت شما را کند، کند و باعث شود کارهای ساده برایتان سخت و وقت گیر شود. وقتی راه می‌روید قدم هایتان ممکن است کوتاهتر شود. بلند شدن از صندلی سخت‌تر می‌شود. هنگام راه رفتن ممکن است مجبور شوید پاهایتان را بکشید.

• عضلات سفت و گرفته:

سفتی و گرفتگی عضلات می تواند در هر بخشی از بدن شما اتفاق بیفتد. عضلات سفت می‌تواند دردناک باشد و دامنه‌ی حرکت شما را محدود کند.

• اختلال در طرز ایستادن و تعادل:

طرز ایستادن شما خمیده تر می‌شود و ممکن است به خاطر بیماری پارکینسون مشکلات تعادلی پیدا کنید.

• ناتوانی در انجام حرکت‌های خودکار:

ممکن است توانایی شما برای انجام حرکات ناخودآگاه مانند پلک زدن، لبخند زدن و یا نوسان دادن بازوها در هنگام راه رفتن کاهش یابد.

• تغییرات گفتاری:

شما ممکن است به نرمی، تند، بریده بریده و یا با لکنت زبان صحبت کنید. گفتار شما ممکن است بیشتر یکنواخت باشد تا افت و خیز عادی را داشته باشد.

• تغییرات نوشتاری:

نوشتن ممکن است کار سختی شود و نوشته‌های شما کوچک به نظر برسد.

علل و عوامل ابتلا به بیماری پارکینسون

در بیماری پارکینسون، سلول‌های عصبی خاصی (نورون‌ها) در مغز به تدریج تجزیه شده و یا می‌میرند. بسیاری از علائم این بیماری به دلیل از بین رفتن نورون‌هایی است که فرستنده‌های شیمیایی را در مغز شما، که دوپامین نامیده می‌شوند، تولید می‌کنند. وقتی سطح دوپامین کاهش می‌یابد، باعث فعالیت غیر طبیعی مغز شده و در نهایت منجر به بروز علائم بیماری پارکینسون می‌شود. علت بیماری پارکینسون ناشناخته است اما به نظر می‌رسد عوامل مختلفی در بروز آن نقش دارند از جمله:

• ژن‌های شما:

محققان جهش های ژنتیکی خاصی را شناسایی کرده اند که باعث بیماری پارکینسون می شود. اما این موارد غیرعادی است مگر در موارد نادری که بیشتر اعضای خانواده مبتلا به بیماری پارکینسون باشند. با این حال، به نظر می‌رسد تغییرات خاص ژن، خطر ابتلا به پارکینسون را افزایش می‌دهد اما ریسک نسبتا کمی برای هر یک از این نشانگرهای ژنتیکی وجود دارد.

• محرک‌های محیطی:

قرار گرفتن در معرض سموم خاص یا عوامل محیطی ممکن است خطر ابتلا به بیماری پارکینسون را افزایش دهد اما این ریسک نسبتا کم است. محققان خاطرنشان کرده اند که تغییرات زیادی در مغز افراد مبتلا به پارکینسون رخ می‌دهد هرچند علت این تغییرات هنوز مشخص نیست. این تغییرات عبارتند از:

وجود جسم لویی: توده‌های مواد خاص در سلول‌های مغز نشانگرهای میکروسکوپی بیماری پارکینسون هستند. اینها اجسام لویی نامیده می‌شوند و محققان معتقدند که این اجسام لویی کلید مهم علت بیماری پارکینسون هستند.

آلفا- سینوکلین در اجسام لویی یافت شود. اگرچه در بسیاری از موارد اجسام لویی یافت می‌شود، دانشمندان معتقدند که مهمترین آن پروتئین طبیعی و گسترده‌ای به نام آلفا سینوکلین (آ- سینوکلین) است. این پروتئین در همه‌ی اجسام لویی به شکل انبوه یافت می‌شود که با وجود آن سلولها نمی‌توانند تجزیه شوند. در حال حاضر، تمرکز اصلی محققان بیماری پارکینسون بر روی این موضوع است.

پیشگیری از بیماری پارکینسون

از آنجایی که علت بیماری پارکینسون ناشناخته است، راه‌های اثبات شده برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری نیز به شکل معمایی مانده است. برخی تحقیقات نشان داده است که ورزش منظم هوازی ممکن است ریسک ابتلا به بیماری پارکینسون را کاهش دهد.

درمان بیماری پارکینسون

بیماری پارکینسون قابل درمان نیست اما داروها می‌توانند به کنترل علائم شما به طور چشمگیری کمک کنند. در برخی موارد نیز جراحی توصیه می‌شود. همچنین، پزشکتان ممکن است تغییراتی در سبک زندگیتان مخصوصا انجام ورزش های هوازی را توصیه کند. در برخی موارد، فیزیوتراپی که بر تعادل و کشش تمرکز داشته باشد نیز مهم است. یک آسیب شناس گفتار- زبان نیز می تواند به بهبود مشکلات گفتاری شما کمک کند.

داروهای مورد استفاده در درمان پارکینسون

داروها می‌توانند در مدیریت مشکلات راه رفتن، حرکت و لرزش به شما کمک کنند. این داروها دوپامین را افزایش داده یا جایگزین می‌کنند. افراد مبتلا به پارکینسون غلظت دوپامین مغزی کمی دارند. با این حال، دوپامین نمی‌تواند مستقیما تزریق شود زیرا نمی‌تواند وارد مغز شما شود. بعد از شروع درمان بیماری پارکینسون، شما ممکن است بهبود قابل توجهی را احساس کنید. با گذشت زمان، فواید داروها اغلب کاهش می‌یابد و یا سازگاری آن کمتر می شود. اما شما هنوز هم می توانید علائم بیماری را به خوبی کنترل کنید.

داروهایی که پزشک تجویز می کند شامل موارد زیر است:

• کاربیدوپا- لوودوپا:

لوودوپا، موثرترین داروی بیماری پارکینسون، یک ماده ی شیمیایی طبیعی است که به مغز شما منتقل می شود و به دوپامین تبدیل می شود. لوودوپا با کاربیدوپا (Lodosyn) ترکیب می‌شود که لوودوپا از تبدیل اولیه دوپامین خارج از مغز شما محافظت می‌کند. این کار مانع عوارض جانبی مانند حالت تهوع شده یا آن را کاهش می‌دهد. عوارض جانبی این دارو شامل حالت تهوع یا سرگیجه (افت فشارخون شدید) می‌باشد.

بعد از گذشت سال‌ها، با پیشرفت بیماری، فواید لوودوپا با تمایل به wax و wane پایداری کمتری خواهد داشت (از بین می‌رود). همچنین، شما ممکن است حرکات غیر ارادی را (دیکسنزی) پس از مصرف دوزهای بالاتر لوودوپا تجربه کنید. در این صورت، ممکن است پزشکتان دوز مصرفی‌تان را کاهش داده یا زمان دوز را برای کنترل این عوارض تنظیم کند.

• تزریق کاربیدوپا- لوودوپا:

دوپا یک داروی برند است که از کاربیدوپا و لوودوپا ساخته شده است. با این حال، این کار از طریق یک لوله‌ی تغذیه‌ای انجام می‌شود که دارو را به صورت ژل مستقیما به روده ی کوچک منتقل می‌کند. دوپا برای بیمارانی با پارکینسون پیشرفته‌تری که هنوز هم به کربیدوپا لوودوپا پاسخ می‌دهند مناسب است اما برای افرادی که نوسانات زیادی در پاسخ دهی به این دارو دارند مناسب نیست. از آنجایی که دوپا به طور مداوم تزریق می‌شود، سطح این دو دارو در خون ثابت می‌ماند. قرار دادن لوله نیاز به یک عمل جراحی کوچک دارد. خطرات مرتبط با گذاشتن لوله شامل افتادن لوله یا عفونت در محل تزریق است.

• آگونیست‌های دوپامین:

برخلاف لوودوپا، آگونیست‌های دوپامین به دوپامین تبدیل نمی‌شوند. در عوض، اثرات دوپامین را در مغز شما تقلید می کنند. آنها به اندازه‌ی لوودوپا برای درمان علائم موثر نیستند. با این حال، دوام بیشتری دارند و می‌توانند با لوودوپا برای کم کردن و گاهی از بین بردن عوارض لوودوپا استفاده شوند. آگونیست‌های دوپامین شامل پرامی پکسول (میراپکس)، روپینیرول (رکیوپ) و روتیگوتین ( نیوپرو) می‌باشد. آپومورفین (آپوکین) یک آگونیست دوپامین تزریقی کوتاه مدت است که برای تسکین سریع مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی از عوارض جانبی آگونیست‌های دوپامین مشابه با عوارض جانبی کاربیدوپا-لوودوپا است اما عوارض آنها همچنین شامل توهم، خواب آلودگی و رفتارهای اجباری مانند بیش فعالی، شرط بندی و پرخوری می باشد. اگر شما از این داروها استفاده می‌کنید و رفتارتان طوری تغییر می‌کند که مطابق با شخصیتتان نیست، حتما با پزشک خود مشورت کنید.

• مهار کننده‌های MAO B:

این داروها شامل سلژیلین (الدپریل، زلاپار) راساژیلین (آزیلکت) و سافینامید (زاداگو) می‌باشد. این داروها با جلوگیری از تجزیه‌ی دوپامین مغز به مهار آنزیم مغز مونوآمین اکسیداز B (MAO B) کمک می‌کنند. این آنزیم باعث متابولیزه شدن دوپامین مغز می‌شود. عوارض جانبی این دارو شامل حالت تهوع یا بی خوابی می‌باشد. وقتی این دارو به کاربیدوپا-لوودوپا اضافه شود، ریسک ابتلا به توهم را افزایش می‌دهد. این داروها در ترکیب با اغلب داروهای ضد افسردگی یا مخدرهای خاص به خاطر واکنش های جدی اما نادر استفاده نمی‌شوند. قبل از مصرف هر داروی اضافی با داروهای مهارکننده‌ی MAO B حتما با پزشکتان مشورت کنید.

• مهارکننده‌های کاتکول او متیل ترانس فراز:

انتاکاپون (کومتان) داروی اصلی این کلاس است. این داروها با مسدود کردن آنزیمی که دوپامین را تجزیه می‌کند اثر درمانی لوودوپا را طولانی‌تر می‌کنند. عوارض جانبی این داروها شامل افزایش ریسک حرکات غیر ارادی (دیسکینزی) عمدتا ناشی از افزایش لوودوپا است. عوارض جانبی دیگر شامل اسهال یا افزایش عوارض جانبی لوودوپا می‌باشد. تولکاپون (تاسمار) یکی دیگر از مهارکننده‌های COMT است که به دلیل خطر آسیب جدی کبد و نارسایی کبدی به ندرت تجویز می‌شود.

• آنتی کولینرژیک‌ها:

این داروها سالها برای کمک به کنترل لرزش ناشی از بیماری پارکینسون استفاده می‌شدند. چندین داروی آنتی کولینرژیک از جمله بنزروپین (کوژنتین) یا تری هگزای فنیلیدیل موجود است. با این حال، مزایای متوسط آن‌ها اغلب با عوارض جانبی مانند اختلال در حافظه، گیجی، توهم، یبوست، خشکی دهان و اختلال در ادرار همراه است.

• آمانتادین:

پزشکان ممکن است آمانتادین را به تنهایی برای تسکین کوتاه مدت علائم بیماری خفیف و زودرس پارکینسون تجویز کنند. همچنین می توان این دارو را همراه با کاربیدوپا لوودوپا در مراحل بعدی بیماری پارکینسون برای کنترل حرکات غیر ارادی (دیسکینزی) ناشی از کاربیدوپا لوودوپا تجویز کرد. عوارض جانبی این دارو شامل ایجاد لکه های بنفش، تورم مچ یا توهم است.

روش‌های جراحی

تحریک عمیق مغز: در تحریک عمیق مغز (DBS)، جراحان الکترودهایی را در قسمت خاصی از مغز شما قرار می‌دهند. الکترودها به یک ژنراتور که در قفسه سینه شما نزدیک کلواربون قرار داده شده است متصل می‌شوند که پالس های الکتریکی را به مغز شما می‌فرستد و می‌تواند علائم بیماری پارکینسون را کاهش دهد. پزشک شما ممکن است کارهایی دیگری را برای معالجه‌ی شما انجام دهد.

جراحی نیز شامل خطراتی مانند عفونت، سکته‌ی مغزی یا خونریزی مغزی است. برخی از افراد مشکلاتی را در سیستم DBS تجربه می‌کنند یا با مشکلاتی به خاطر تحریک روبرو هستند که در این صورت پزشک ممکن است برخی از قسمت های این سیستم را تنظیم یا جایگزین کند.

تحریک عمیق مغزی اغلب برای افرادی که بیماری پارکینسون پیشرفته‌ای دارند و پاسخ‌های دارویی ناپایدار (به لوودوپا) دارند توصیه می‌شود. DBS می‌تواند نوسانات دارویی را تثبیت کند، حرکات غیر ارادی (دیسکینزی) را کاهش داده یا متوقف کند، لرزش را کاهش دهد، سفتی عضلات را کاهش دهد و کندی حرکت را بهبود بخشد.

DBS در کنترل به پاسخ‌های نامنظم و نوسانی به لوودوپا یا برای کنترل دیسکینزی که با دارو بهبود نیافته است موثر است. با این حال، DBS برای مشکلاتی که به درمان لوودوپا، به جز لرزش، پاسخ نمی‌دهند مفید نیست. لرزش را نیز می توان با DBS کنترل کرد حتی اگر خیلی به لوودوپا پاسخگو نباشد. اگرچه DBS ممکن است فواید پایداری برای علائم پارکینسون ارایه دهد، اما مانع از پیشرفت بیماری پارکینسون نمی‌شود.